Điều đặc biệt của nền giáo dục Nhật Bản khiến cả thế giới ghen tị
Từ lâu, Nhật Bản vốn được coi là một quốc gia có nền giáo dục chuẩn mực khi trẻ em được phát triển đầy đủ cả về nhân cách và kiến thức. Vậy điều gì đã làm nên một nền giáo dục tuyệt vời như vậy cho đất nước này?
Người Nhật Bản luôn nổi tiếng vì kiến thức, tuổi thọ, sự lịch thiệp và thái độ sống tốt. Những câu chuyện về cuộc sống của người dân Nhật Bản, từ những thói quen nhỏ nhất cho đến tư tưởng của cả cộng đồng luôn khiến mọi người ngưỡng mộ.
This post: Giáo dục Nhật Bản có gì đặc biệt
Để đạt được những thành tựu về khía cạnh con người, đất nước mặt trời mọc đã đầu tư vào nền giáo dục toàn dân từ những thế kỷ trước để giờ đây, nhiều người phải ngả mũ thán phục về nền giáo dục được coi là chuẩn mực này. Vậy có điều gì bí mật khiến nền giáo dục Nhật Bản trở thành hình mẫu lý tưởng cho cả thế giới học tập?
Đạo đức là cốt lõi
Nhật Bản trở thành một nước có nền giáo dục tiên tiến là nhờ thực hiện tiêu chí “con người = đạo đức”, đề cao tính tự lập và tinh thần kỷ luật.
Tư tưởng của người Nhật vẫn còn mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống của dân tộc mình, đạo đức là cốt lõi là điều mà một học sinh phải biết đến đầu tiên.
Sau trận động đất khủng khiếp năm 2011, trong các cuộc cứu trợ, người Nhật không chen lấn nhốn nháo, không tranh giành khẩu phần. Trái lại, họ còn nhường nhịn lẫn nhau và kiên nhẫn xếp hàng chờ đợi dù biết rằng, có thể tới lượt của mình thì chẳng còn lại gì.
Câu chuyện đứa trẻ 9 tuổi không biết rõ số phận cha mẹ mình thế nào, trong lúc khốn khó đói và rét run cầm cập đứng xếp hàng chờ khẩu phần ăn thì được một người lớn nhường lại túi lương khô, vì e rằng tới lượt đứa trẻ này thì các khẩu phần ăn hết mất.
Đứa trẻ ôm bao lương khô đi thẳng lên chỗ những người đang phát thực phẩm và để vào thùng thực phẩm rồi lại quay lại xếp hàng. Khi được hỏi đứa trẻ trả lời rằng “Bởi vì còn có nhiều người chắc đói hơn con”.
Câu chuyện này và những câu chuyện cảm động khác đã nhanh chóng được lan truyền ra thế giới bên ngoài nước Nhật. Người dân toàn thế giới rất ngượng mộ và khâm phục dân tộc Nhật Bản. Câu chuyện đứa trẻ nhường lại khẩu phần ăn kể trên được giới truyền thông xem như là “huyền thoại”. Chỉ dân tộc nào xem đạo đức là nền tảng, xem văn hóa cổ truyền là linh hồn của dân tộc mình thì mới có được những kỳ tích như vậy.
Phương châm của người Nhật là “Cần phải nhắm tới thực hiện xã hội ở đó từng công dân có thể mài giũa nhân cách bản thân…”.
Chuyên gia giáo dục Bassey Ubong của Nigeria khi nghiên cứu giáo dục Nhật Bản đã phát biểu rằng “Đạo đức còn có nghĩa là ý thức tuân thủ kỷ luật cao độ được phản ánh thông qua quan niệm xem giáo dục là một con đường dẫn đến cuộc sống tốt đẹp hơn. Từ đó thanh niên tích cực học tập, tuân theo các chuẩn mực về tôn trọng mọi người xung quanh và tham gia đóng góp nhằm giảm thiểu tỉ lệ thất nghiệp, ai nấy đều tốt nghiệp và có việc làm”.
Tư duy ‘tự lập’
Giáo dục Nhật Bạn cũng hướng đến tính tự lập cho học sinh, mỗi học sinh có thể tự chủ trong học tập, không ỷ lại để có thể hòa nhập môi trường hội nhập đầy biến động các giá trị văn hóa và tri thức
Để trang bị tính tự lập cho học sinh, giáo dục Nhật Bản nhấn mạnh ‘học sinh là trung tâm’, giúp học sinh trải nghiệm kiến thức từ thực tế chứ không phải là nhồi nhét kiến thức. Có nhiều loại sách với các chuẩn đầu ra khác nhau để tăng cường khả năng phản biện cho học sinh, kích thích việc tìm tòi, phát huy sức sáng tạo.
Các bài học ở Nhật Bản được các giáo viên ghi trích nguồn ở đâu, rồi khuyến khích học sinh tìm thêm nguồn thông tin mới, cổ vũ học sinh đứng từ các góc độ cách nhìn khác nhau để đánh giá nhận xét vấn đề. Đó là một trong những lý do cốt yếu giúp người Nhật nằm trong tốp đầu các quốc gia có lượng bằng sáng chế cao nhất thế giới với vô số thương hiệu tồn tại xuyên thế kỷ.
Không áp lực thi cử
Giống như Phần Lan, giáo dục ở Nhật Bản không gây áp lực thi cử cho học sinh
Giáo dục Nhật Bản cũng không tổ chức theo kiểu “gom học sinh có điểm số cao lại với nhau”. Nhà trường cũng không chủ trương “khoe” kết quả học tập của các em đến mọi người, vì cho rằng điểm số không phản ánh được khả năng thực sự của trẻ, mọi học sinh đều có cơ hội học tập trong môi trường bình đẳng.
Nhật Bản không có đặt nặng thi cử, kỳ thi chính thức chỉ có thi vào trung học và đại học. Ngoài ra còn có đợt thi lớp 6 và lớp 9 nhưng là để giám sát hiệu quả hệ thống giáo dục, chứ không phải để đánh giá năng lực học sinh.
Học làm người trước khi học để lấy kiến thức
Tại các trường học Nhật Bản, học sinh không phải thi cho tới khi lên lớp 4 (10 tuổi). Trên thực tế, các em chỉ phải làm các bài kiểm tra nhỏ. Người Nhật tin rằng 3 năm đầu cấp 1 là thời điểm để trẻ nhỏ rèn luyện nhân cách, xây dựng những đức tính tốt và phát triển con người theo hướng toàn diện. Trẻ em được học cách tôn trọng người khác, yêu thương động vật và thiên nhiên. Nhà trường cũng dạy cho các em cách sống rộng lượng, cảm thông và biết chia sẻ.
Năm học bắt đầu từ mùng 1/4
Trong khi các trường trên toàn thế giới thường bắt đầu vào tháng 9 hoặc tháng 10 thì trẻ em Nhật Bản tới trường vào tháng 4. Thời gian cho năm học mới cũng trùng với thời điểm hoa anh đào nở rộ trên khắp nước Nhật Bản. Đó chính là lý do người Nhật chọn thời điểm đó để bắt đầu một năm học mới, một bước tiến mới trong cuộc đời của học sinh.
Phần lớn các trường học tại Nhật Bản không thuê lao công. Học sinh sẽ phải tự làm vệ sinh và dọn dẹp trường học
Tại các trường học Nhật Bản, học sinh phải tự mình dọn dẹp lớp học, căng tin và thậm chí cả toilet. Trong khi làm, các em được chia thành các nhóm nhỏ và luân phiên trực nhật trong năm. Đây là cách để giúp các em rèn luyện khả năng làm việc nhóm. Bên cạnh đó, những công việc tưởng chừng như bẩn thỉu, đổ mồ hôi vất vả đó sẽ giúp các em biết tôn trọng công việc của người khác và thành quả lao động của bản thân.
Tại các trường học Nhật Bản, bữa trưa được phục vụ với 1 thực đơn tiêu chuẩn và học sinh sẽ ăn trong lớp học
Nền giáo dục Nhật Bản luôn nỗ lực hết mình để đảm bảo trẻ em được ăn uống khỏe mạnh và có các bữa ăn đủ chất dinh dưỡng. Tại các trường công, bữa ăn luôn được chế biến theo những quy chuẩn về dinh dưỡng bởi các đầu bếp và chuyên gia dinh dưỡng. Học sinh sẽ ăn cùng nhau và với giáo viên. Nhờ vậy, khả năng gắn kết các học sinh trong lớp sẽ cao hơn nhiều.
Các lớp học thêm rất phổ biến tại Nhật Bản
Để chuẩn bị vào một trường cấp 3 tốt, phần lớn học sinh Nhật Bản thường đi học thêm ở các trung tâm bên ngoài sau giờ học. Các lớp học như vậy được tổ chức vào buổi tối. Việc học sinh Nhật Bản trở về nhà vào tối muộn sau các lớp học thêm là điều hoàn toàn bình thường. Ngoài việc học 8 tiếng trên lớp, các em sẽ học thêm bên ngoài, kể cả trong kì nghỉ hay cuối tuần.
Ngoài các môn học truyền thống, học sinh Nhật Bản phải học thư pháp và thi ca
Thư pháp Nhật Bản hay còn gọi là Shodo gắn liền với hình ảnh cây bút tre chấm trong nghiên mực để viết lên những tờ giấy gạo từng nét chữ uốn lượn. Với người Nhật, Shodo là 1 môn nghệ thuật không còn quá phổ biến. Haiku thì khác; đây là một thể loại thơ truyền thống sử dụng lối biểu đạt đơn giản để truyền tải những thông điệp sâu sắc. Trẻ em Nhật Bản phải học những điều trên để thể hiện sự tôn trọng với văn hóa và truyền thống lâu đời của đất nước.
Gần như học sinh nào cũng phải mặc đồng phục tới trường
Hầu như tất cả học sinh Nhật Bản phải mặc đồng phục tới trường. Trong khi một vài trường có đồng phục riêng thì mẫu đồng phục truyền thống phổ biến là áo kiểu quân đội cho nam và đồng phục thủy thủ cho nữ. Đồng phục là 1 yếu tố quan trọng giúp loại bỏ rào cản xã hội trong trường học cho trẻ em.
Bên cạnh đó, mặc đồng phục cũng giúp nâng cao tính cộng đồng cho học sinh Nhật Bản.
Tỷ lệ học sinh đi học đầy đủ, đúng giờ ở Nhật Bản là 99,99%
Có lẽ bất cứ ai trong chúng ta cũng có một vài lần trốn học. Tuy nhiên, học sinh Nhật Bản gần như ít khi bỏ lớp hay đi muộn. Và có khoảng 91% học sinh cho biết họ chưa bao giờ bỏ qua những điều giáo viên giảng trên lớp. Quả là một con số quá ấn tượng.
Học sinh Nhật Bản phải tham dự 1 kỳ thi quan trọng quyết định tương lai của mình
Cuối trung học, học sinh Nhật phải tham dự 1 kỳ thi quan trọng quyết định tương lai của các em. Mỗi học sinh có thể lựa chọn nộp vào 1 trường mà các em muốn, tùy vào quy định điểm số mỗi trường. Tỷ lệ cạnh tranh ở Nhật rất cao khi chỉ có 76% học sinh tốt nghiệp trung học tiếp tục học lên bậc đại học. Do vậy, áp lực trước kì thi là rất lớn tại đất nước này.
Những năm học đại học là “kỳ nghỉ” tuyệt vời nhất trong cuộc đời sinh viên Nhật Bản
Sau khi đã trải qua “kỳ kiểm tra địa ngục”, như những gì các em thường đùa nhau về kỳ thi vào đại học, sinh viên Nhật Bản thường dành chút thời gian để nghỉ ngơi. Tại Nhật, đại học được xem như khoảng thời gian tuyệt vời nhất trong cuộc đời các em học sinh. Người Nhật vẫn xem đây là “kỳ nghỉ” cho học sinh trước khi bắt đầu công việc.
Cách bắt đầu việc học
Trong các trường học ở Nhật Bản, học sinh sẽ không phải làm bất cứ bài kiểm tra nào cho tới lớp 4 (10 tuổi ). Các em sẽ chỉ cần làm một số bài khảo sát hoặc các câu hỏi nhỏ. Mục tiêu của Nhật Bản cho 3 năm đầu học không phải để đánh giá sự am hiểu hay học hành mà họ muốn các học sinh thiết lập cách cư xử tốt và phát triển tích cách của mình.
Cải cách giáo dục
Tuy Nhật có hệ thống giáo dục đạo đức khá hiệu quả, không thể phủ nhận nhiều vấn đề nhức nhối vẫn xảy ra trong phạm vi trường học. Một vấn đề nổi cộm hiện nay là nạn bắt nạt. Tháng 2/2013, một dự thảo cải cách giáo dục được đề trình lên chính phủ thủ tướng Abe Shinzo. Một điểm quan trọng của dự thảo này là việc đưa môn Đạo đức trở thành bộ môn chính thức với sách giáo khoa, nội dung chương trình, và cách đánh giá thống nhất.
Tuy nhiên, dự thảo này gặp không ít phản đối và nghi ngại. Vấn đề bất cập đầu tiên là điểm số. Đối với Đạo đức, một khái niệm không có câu có trả lời tuyệt đối đúng sai, thì việc áp dụng những phương pháp đánh giá truyền thống như trắc nghiệm, đúng-sai sẽ không phù hợp.
Điều bất cập thứ hai là thiếu nhân lực. Đạo đức hiện đang được giảng dạy bởi các giáo viên chủ nhiệm đang đứng lớp. Nếu Đạo đức trở thành bộ môn chính thức, điều này sẽ tạo thêm nhiều áp lực và khối lượng công việc cho các thầy cô. Ngược lại, nếu đào tạo lớp giáo viên mới cho bộ môn này, liệu các thầy cô trẻ không có kinh nghiệm có thể truyền đạt các bài học vốn cần nhiều kinh nghiệm sống một cách hiệu quả?
Điều bất cập thứ ba là nội dung chương trình mới có thể bao gồm chủ nghĩa dân tộc (nationalism) và chủ nghĩa yêu nước (patriotism), vốn được thủ tướng Abe xem trọng. Sau Chiến tranh thế giới thứ 2 (WWII), hầu hết người Nhật đã mất lòng tin vào chính phủ vốn theo chủ nghĩa quốc gia cứng rắn. Chính vì thế, việc đưa chủ nghĩa quốc gia vào môn Đạo đức gặp nhiều sự phản đối. Một sinh viên nhận xét, chủ nghĩa quốc gia nên đưa vào môn Đạo đức dưới dạng khuyến khích học sinh yêu thích và tìm hiểu về các giá trị văn hóa truyền thống Nhật Bản như trà đạo hay các môn võ thuật, thay vì giới thiệu về chủ nghĩa quốc gia một cách đơn thuần.
Tổng quan về hệ thống giáo dục quốc dân Nhật Bản
Nhật Bản là đất nước có hệ thống giáo dục đa dạng và chất lượng. Từ năm 1950 đã chú trọng việc xây dựng một nền giáo dục Nhật Bản thời hiện đại như ngày nay.
Hệ thống giáo dục Nhật Bản có nhiều điểm khác biệt so với Việt Nam. Nếu tại Việt Nam có 5 năm Cấp I, 4 năm Cấp II, 3 năm Cấp III, và 4 năm Đại học thì ở Nhật Bản học sinh lại phải trải qua 6 năm Cấp I, 3 năm Cấp II, 3 năm Cấp III và 4 năm Đại học.
Hệ thống ở Nhật Bản cũng được chia thành từng cấp độ dựa vào độ tuổi như ở Việt Nam như sau:
- Mẫu giáo (1 đến 3 năm, từ 3 đến 5 tuổi)
- Tiểu học (6 năm, từ 6 đến 12 tuổi)
- Trung học cơ sở (3 năm, từ 13 đến 15 tuổi)
- Trung học phổ thông (3 năm)
- Cao đẳng (2 năm, có khoa học 3 năm)
- Cao đẳng kỹ thuật (Từ 5 đến 5,5 năm)
- Đại học ngắn hạn (2 năm)
- Đại học chính quy (4 năm)
- Trường dạy nghề (1 năm trở lên)
- Trường trung cấp (1 năm trở lên)
Sự khác biệt trong hệ thống giáo dục Nhật Bản
Nhìn vào sơ đồ hệ thống giáo dục quốc dân nhật bản này, bậc tiểu học và trung học cơ sở là bắt buộc. Còn lại từ bậc trung học phổ thông trở đi là không bắt buộc. Nhưng tại xứ sở hoa anh đào có tỷ lệ học cấp III hiện nay gần như 100%, còn tỷ lệ học đại học chỉ đứng sau Mỹ khoảng 50%.
Bản quyền bài viết thuộc trường Mầm Non Ánh Dương. Mọi hành vi sao chép đều là gian lận.
Nguồn chia sẻ: Trường Mầm Non Ánh Dương (mamnonanhduongvt.edu.vn)
Source: Mamnonanhduongvt.edu.vn
Category: Giáo dục
