Cùng Mầm Non Ánh Dương tìm hiểu cá tháng tư là gì, cá tháng tư bắt nguồn từ nước nào?
Cá tháng tư là gì?
Ngày cá tháng Tư, hay Ngày nói dối diễn ra vào 1 tháng 4 dương lịch, là một ngày hội mà trong đó, người ta được phép và thi nhau nói dối, đánh lừa người khác nhằm mục đích mua vui cho bản thân, mọi người mà không chịu những lời chỉ trích, tác hại nào.[1]
This post: Cá tháng tư là gì? Cá tháng tư bắt nguồn từ nước nào?
Cá tháng tư dù không phải là ngày nghỉ lễ chính thức nhưng vẫn là phong tục truyền thống tại nhiều quốc gia kỷ niệm hàng năm vào đúng ngày 1 tháng 4, bằng cách tung nhiều tin đồn hoặc nói xạo, nói đùa vô hại về rất nhiều chủ đề khác nhau nhằm tạo niềm vui hay trêu chọc ai đó. Những tin giả như thế thường được tung ra trong cả ngày 1 tháng 4 ở hầu hết các quốc gia như Hoa Kỳ, Pháp, Ireland,… trong khi tại một số quốc gia khác, nó phải được chấm dứt vào giữa trưa như Anh, Canada, Úc, New Zealand.
Tại Ý, Pháp, Bỉ, và các khu vực nói tiếng Pháp của Thụy Sĩ và Canada, 1 tháng 4 truyền thống thường được gọi là “Cá tháng Tư” (Poisson d’avril tiếng Pháp hoặc Pesce d’aprile trong tiếng Ý). Điều này bao gồm cả cố gắng để lén dán một con cá bằng giấy vào lưng của nạn nhân mà không bị phát hiện. Những cá giấy như vậy cũng nổi bật trên nhiều bưu thiếp tại Pháp ngày đầu tháng tư vào cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20.
Ghi nhận sớm nhất về ngày đùa tháng tư có thể tìm thấy trong tập The Canterbury Tales của nhà thơ Geoffrey Chaucer (1392). Một số ý kiến cho rằng sự phục hồi ngày 1 tháng Giêng là ngày đầu năm mới trong thế kỷ 16 đã là lý do tạo thành phong tục này, nhưng giả thuyết này không được ghi chép trong các tài liệu tham khảo trước đó.
Cá tháng tư bắt nguồn từ nước nào?
Cho đến tận ngày nay, nguồn gốc của ngày cá tháng tư vẫn còn gây tranh cãi, với nhiều dị bản khác nhau.
Nhưng hầu hết đều thống nhất, nguồn gốc của ngày nói dối là từ nước Pháp do vua Charles IX tạo ra còn khái niệm “poisson d’avril” (April fools – sự ngớ ngẩn tháng tư, trong nghĩa văn học tiếng Pháp là Cá tháng Tư) lần đầu được nhắc đến bởi nhà thơ người Pháp Eloy d’Amerval (1455-1508).
Câu chuyện được cho xuất phát từ nước Pháp và được thừa nhận rộng rãi nhất trên thế giới như sau:
Năm 1564, vua Charles IX quyết định cải cách niên lịch, đưa ngày tết truyền thống của nước Pháp từ cuối tháng 3 trở về ngày 1-1.
Trước đó, người dân Pháp thường đón mừng năm mới trong khoảng thời gian từ 25-3 đến 1-4, thời điểm bắt đầu mùa xuân vì 21-3 là ngày Xuân phân.
Tuy nhiên, không phải ai cũng đón nhận hệ thống lịch mới của vua Charles. Thời điểm đó cũng chưa có nhiều phương tiện truyền tin nên một bộ phận những người dân thôn quê Pháp vẫn ăn mừng năm mới theo hệ thống lịch cũ.
Điều này khiến những người cấp tiến không hài lòng và khái niệm “ngớ ngẩn” được đặt ra dành cho những kẻ vẫn ăn tết ngày 1-4. Ngày này cũng trở thành ngày tượng trưng cho sự sai lệch thông tin.
Trong khi đó, khái niệm “poission d’avril” lại có nguồn gốc khác, lần đầu tiên được đề cập đến bởi nhà thơ d’Amerval. Và đây được xem là nguyên bản dành cho khái niệm “Cá tháng Tư”.
Nguyên nhân d’Amerval gọi như vậy là bởi tháng tư cũng được xem là tháng của cung song ngư với biểu tượng hai con cá quấn vào nhau.
Thêm nữa, tháng tư cũng là thời điểm những loài cá sống trong vùng nhiệt độ ôn hòa, ví dụ như cá thu, dễ bị đánh bắt nhất do đi riêng lẻ. Vì vậy, Cá tháng Tư trở thành khái niệm ám chỉ sự khù khờ.
Sau này, trẻ em châu Âu thường chọc ghẹo người khác trong ngày Cá tháng Tư bằng cách viết vài dòng chữ nhạo báng lên một con cá bằng giấy rồi tìm cách dán nó lên lưng đối tượng. Trò đùa này dần dà được phát triển “ngày nói dối”.
Ý nghĩa của ngày cá tháng tư
Ngày Cá tháng Tư được biết đến là ngày con người có thể mang lại tiếng cười sảng khoái cho nhau. Bạn có thể thỏa thích đi lừa những trò đùa không gây hại cho mọi người.
Ngày Cá tháng Tư bạn có thể thoải mái trêu đùa mà không sợ bị người đó giận.
Bên cạnh ý nghĩa mua vui và mang lại tiếng cười sảng khoái, ở mỗi một quốc gia, trò đùa trong ngày Cá tháng Tư lại mang một ý nghĩa riêng biệt.
Thế giới kỷ niệm ngày Cá tháng Tư như thế nào?
Người dân ở mỗi quốc gia tiếp nhận truyền thống này theo những cách riêng để trêu gia đình và bạn bè.
Đất nước Mexico kỷ niệm ngày Nói dối vào 28/12. Đó là một thời khắc buồn trong lịch sử đất nước này vì đúng ngày đó, vua Herod ra lệnh thảm sát trẻ em vô tội. Vì thế, những trò trêu ghẹo chỉ mang tính chất nhẹ nhàng.
Ở Scotland có tới 2 ngày Cá tháng Tư. Ngày thứ hai đặc biệt để trêu ghẹo phần sau lưng của mỗi người nên được gọi là “Ngày vuốt đuôi”. Đây được coi là ngày phát sinh của trò đùa “Hãy đá tôi một phát”. Và những người bị lừa được gọi là “gowk” (kẻ ngốc).
Ngày cá tháng Tư tại Anh.
Ngày nay, ở Anh người ta gọi những người bị lừa trong dịp 1/4 là “April Fool” cũng có nghĩa là fool – kẻ ngốc. Một nghiên cứu vào những năm 1950 của nhà nghiên cứu văn học dân gian Iona và Peter Opie, phát hiện ra rằng ở Anh, và ở các quốc gia có truyền thống bắt nguồn từ Vương quốc Anh, bao gồm Úc, các trò đùa chấm dứt vào buổi trưa. Một người mà đùa giỡn sau buổi trưa thì cũng tự là “kẻ ngốc”.
Người Pháp thì gọi những người bị lừa là Poissons D’Avirl có nghĩa là “những con cá tháng Tư”. Và có lẽ do ảnh hưởng của người Pháp nên ở Việt Nam chúng ta gọi ngày này là ngày Cá tháng Tư.
Còn tại Scotland, ngày 1/4 được gọi trùng với tên một loài chim cúc cu – April “Gowks” . Tên gọi ngày cá tháng tư dựa theo trò đùa cố gắng lén dán một con cá bằng giấy vào lưng của “nạn nhân” mà không bị phát hiện.
Người La Mã cổ đại đã từng có một ngày lễ mang tên Hilaria để tôn vinh thần của sự phục sinh Attis. Cái tên Hilaria nghe rất giống từ hilarity (vui nhộn) của tiếng Anh. Lễ Hilaria hiện nay vẫn được lưu giữ phần nào dưới tên “Ngày Cười của La Mã”.
Ở Ba Tư cũng có một ngày nghỉ với chủ đề tương tự, được biết đến với tên gọi Sizdahbedar. Vào ngày này, thường trùng với ngày 1 tháng 4, người Iran cũng trêu chọc nhau bằng các trò chơi khăm vui nhộn.
Các phong tục hài hước nhân ngày Cá tháng Tư tại các quốc gia trên thế giới
Tuy cùng là ngày lễ nói dối nhưng mỗi quốc gia lại có những trò đùa kinh điển và những phong tục khác nhau. Cùng Người đưa tin khám phá một số phong tục lâu năm của các nước trên thế giới trong ngày Cá tháng Tư 1/4.
Pháp
Phong tục dán cá bắt nguồn từ Pháp.
Iran
Tại Iran, những trò vui nhộn được chơi vào ngày thứ 13 của năm mới Ba Tư (Nowruz), thường rơi vào ngày 1-2/4. Ngày này, được ghi nhận tổ chức từ năm 536 trước Công nguyên,được gọi là Sizdah Bedar và là trò đùa-truyền thống lâu đời nhất trên thế giới và vẫn còn tồn tại đến nay, thực tế này đã khiến nhiều người tin rằng ngày Cá tháng Tư có nguồn gốc từ truyền thống này.
Scotland
Scotland dán giấy ghi “Đá tôi đi”
Tại Scotland, ngày Cá tháng Tư xưa kia có tên gọi là săn chim cúc-cu (Hunt-the-Gowk) (“gowk” trong phương ngữ Scotland là tên khác của một loài chim cúc cu hay là kẻ ngốc).
Những trò đùa truyền thống là yêu cầu một người nào đó chuyển giúp một tin nhắn được niêm phong có yêu cầu xin được giúp đỡ. Thông điệp trong tin nhắn ghi: “Dinna cười to, dinna cười mỉm. Hãy săn chim cúc cu ở nơi khác” (“Dinna laugh, dinna smile. Hunt the gowk another mile”) và người nhận được yêu cầu tiếp tục chuyển tiếp tin nhắn đến “nạn nhân” khác.
Nguồn gốc của tờ giấy dán sau lưng “Đá tôi đi” cũng có thể xuất phát lễ kỷ niệm ngày April “Gowks” của người Scotland.
Ấn Độ
Tại Ấn Độ, đã có rất nhiều điều liên quan về Ngày Cá tháng Tư trong cả điện ảnh và văn học phổ thông và mọi người đều vui vẻ với ngày này. Trong nền điện ảnh Ấn Độ, phim April Fool (phim năm 1964) của Hindi cùng với bài hát chủ đề rất phổ biến.
Anh Quốc
Trò đùa hét to “April Fool” tại anh.
Tại Anh, một trò đùa tháng tư là bất ngờ là hét lên “April fool!” (trò lừa hay là kẻ ngốc tháng Tư) và người nghe sẽ là “kẻ ngốc tháng Tư”. Một nghiên cứu vào những năm 1950 của nhà nghiên cứu văn học dân gian Iona và Peter Opie, phát hiện ra rằng ở Anh, và ở các quốc gia có truyền thống bắt nguồn từ Vương quốc Anh, bao gồm Úc, các trò đùa chấm dứt vào buổi trưa. Một người mà đùa giỡn sau buổi trưa thì cũng tự là “kẻ ngốc”.
Romania
Tương tự như ở Anh, tại Romania, một trò đùa ngày Cá tháng Tư phổ biến là hét lên “Păcăleală de 1 Aprilie!” (nghĩa là chơi khăm ngày Cá tháng Tư) với người đối diện và người đó trở thành “kẻ ngốc tháng tư”.
Ngày cá tháng tư ở Việt Nam
Nhiều năm trở lại đây, một bộ phận công chúng đặc biệt là giới trẻ ở Việt Nam tỏ ra khá hào hứng đón nhận ngày “Cá tháng Tư” (1/4), một sự kiện văn hóa đại chúng có nguồn gốc từ nước Pháp và được phổ biến ở nhiều quốc gia châu Âu.
Có lẽ cho đến nay, thời điểm cụ thể cũng như quá trình hội nhập sự kiện ngày “Cá tháng tư” vào Việt Nam vẫn chưa được tài liệu chính thức nào xác định! Tuy nhiên trong quá trình giao thoa văn hóa toàn cầu, “ngày hội” vui nhộn, hấp dẫn này đã và đang được không ít công chúng Việt Nam tự nguyện đón nhận như một món ăn tinh thần mới lạ. Trên một số trang báo từng có nhiều bài viết về ngày “Cá tháng Tư”, nhưng chủ yếu đề cập đến nguồn gốc, ý nghĩa cũng như nét khác biệt ở mỗi quốc gia đối với ngày hội này.
Tại một số quốc gia châu Âu ngày “Cá tháng Tư” hay còn gọi là “ngày nói dối” diễn ra vào 1 tháng 4 hằng năm, thực sự là một ngày hội văn hóa vui nhộn, trẻ trung năng động. Trong ngày hội này người ta được thả sức “nói dối”, “đánh lừa” người khác với mục đích mua vui, tạo tiếng cười sảng khoái. Tất nhiên trong cuộc vui này, những lời “nói dối”, những trò “đánh lừa” vô hại chỉ nhằm tạo sự bất ngờ, tạo ra tiếng cười có tính giải trí thư giãn đối với các thành viên trong cộng đồng.
Với ý nghĩa nhân văn, tính đại chúng, tính phổ cập ngày “Cá tháng Tư” thực sự là một lễ hội được chấp nhận và phổ biến ở nhiều quốc gia khác nhau trên thế giới. Mặc dù vậy, trong quá trình tiếp biến văn hóa ấy, mỗi một quốc gia, mỗi dân tộc đều có thể tạo cho mình một ngày “Cá tháng Tư” với những hình thức, nội dung khu biệt mang bản sắc riêng.
Rất có thể, trong thực tế nhiều người Việt Nam đã từng biết đến sự kiện ngày “Cá tháng Tư” từ rất lâu, khi họ có dịp tiếp xúc với các nước phương Tây, Đông Âu. Tuy nhiên trong đời sống văn hóa tinh thần của người Việt, nó mới chỉ được công chúng biết đến và đón nhận trong những năm gần đây. Về cơ bản ngày “Cá tháng Tư” ở Việt Nam hiện nay vẫn mang tính tự phát, chưa có sự định hướng rõ rệt, tính tổ chức hệ thống đối với đại công chúng toàn xã hội.
Một trong những yếu tố có tính quyết định trong quá trình tiếp biến văn hóa là sự tương thích. Cụ thể, sự tương thích văn hóa bao gồm: Tương thích về tâm lý dân tộc, nhân sinh quan, giá trị, chuẩn mực xã hội … Nếu không thỏa mãn những yêu cầu trên, thì bất cứ hình thức hay loại hình văn hóa ngoại nhập nào cũng sẽ bị sức đề kháng nội sinh của văn hóa bản địa từ chối trong quá trình tiếp biến.
Trong lịch sử phát triển của mình, dân tộc Việt Nam đã từng diễn ra những cuộc tiếp biến văn hóa trong quá trình giao thoa và hội nhập quốc tế. Người Việt từng tiếp nhận, dung nạp những sự kiện văn hóa ngoài lãnh thổ như: Tết Nguyên Đán, Tết Nguyên Tiêu, Tết Đoan ngọ, Tết Trung Thu … Để rồi bằng quá trình tiếp nhận có chọn lọc sáng tạo, biến đổi những yếu tố ngoại sinh sao cho phù hợp với đời sống tinh thần của cư dân bản địa. Trong suốt chiều dài lịch sử, hầu hết những cuộc hội nhập văn hóa bao giờ cũng trở nên đậm đà bản sắc Việt.
Lịch sử hiện đại cũng từng ghi nhận, người Việt đã tiếp nhận và phổ cập những sự kiện văn hóa đại chúng có sự tương thích về nhân sinh quan, về chuẩn mực xã hội như: Ngày lễ Lao động quốc tế 1 tháng 5, ngày Quốc tế phụ nữ 8 tháng 3 … Hay sự tương thích về văn hóa tinh thần như: Ngày lễ Noel, ngày lễ tình nhân Valentine … Trong khi ở ngay sát chúng ta, một sự kiện văn hóa rất phổ biết của nhiều quốc gia Đông Nam Á – Tết “Té nước” lại không thể có chỗ đứng trong đời sống văn hóa người Việt, bởi thiếu đi sự tương thích cần thiết.
Vậy yếu tố nào đã giúp ngày “Cá tháng tư” một sự kiện văn hóa phương Tây đã và đang dần có được chỗ đứng trong đời sống tinh thần người Việt?
Như đã nói ở trên sự tương thích văn hóa chính là yếu tố quyết định trong quá trình hội nhập tự nguyện này. Người Việt vốn có truyền thống lạc quan, yêu đời thích vui đùa và dí dỏm trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày. Với tinh thần “Một tiếng cười bằng mười thang thuốc”, tiếng cười không chỉ xua đi những buồn phiền, bớt đi nỗi mệt nhọc sau mỗi ngày lao động vất vả mà còn có tác dụng gắn kết cộng đồng. Những trò đùa tinh ranh, những câu nói “dối” vô hại hóm hỉnh không chỉ đem lại tiếng cười sảng khoái, vui nhộn mà còn tạo ra trạng thái tâm lý hưng phấn trong đời sống tinh thần.
Nền văn hóa dân gian Việt từng xuất hiện một địa danh “tiếu lâm” nổi tiếng: “Văn Lang cả làng nói phét”. Ở trong ngôi làng Văn Lang thuộc huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ luôn đầy ắp những câu chuyện cười được gọi là “nói phét”. Chính sự cường điệu sự thật đến mức vô lý, trên cả “nói dối” khiến người nghe bị cuốn hút, bị đánh lừa để rồi vỡ òa những tiếng cười sảng khoái, bởi sự hóm hỉnh, dí dỏm, hài hước trong những câu chuyện “nói phét” của người Văn Lang.
Phải chăng sự tương thích văn hóa chính là yếu tố quan trọng giúp ngày “Cá tháng Tư” một ngày hội, một phong tục có nguồn gốc từ phương Tây dần chiếm được vị trí trong đời sống tinh thần của người Việt đương đại!
Hiện tại ngày “Cá tháng Tư” tại Việt Nam mới chỉ là một sự kiện văn hóa du nhập mang tính tự phát trong xu thế giao thoa văn hóa toàn cầu. Rồi đây thời gian và sức sống nội sinh mãnh liệt của người Việt có thể sẽ cho ra một sự kiện văn hóa mới – ngày hội “Cá tháng Tư” vừa đại chúng vừa dân tộc. Tuy nhiên để làm tốt điều này ngành Văn hóa phải thực sự vào cuộc, với vai trò định hướng, tổ chức. Bên cạnh đó những người làm công tác văn hóa cần tôn trọng tính quy luật, không chủ quan áp đặt, duy ý chí trong quá trình sàng lọc, sáng tạo. Hy vọng trong tương lai gần, ngày “Cá tháng Tư” sẽ được nhiều tầng lớp công chúng Việt đón nhận và phổ biến rộng khắp để trở thành một ngày hội văn hóa thực sự.
Những trò đùa ngày 1 tháng 4 thú vị nhất
Trò đùa của bố mẹ với con cái
1. Thay đổi màn hình điện thoại di động của mình sang màn hình vỡ, khi các cô cậu nhóc cầm vào sẽ tưởng máy bị hỏng.
2. Khi con ngủ say, bạn hãy thay đổi vị trí hoặc đổi giường, đổi phòng ngủ và chờ phản ứng của chúng khi thức dậy.
4. Dán băng dính vào đầu của điều khiển tivi. Khi đó, lũ trẻ sẽ nghĩ điều khiển hết pin hoặc bị hỏng.
5. Rút phích cắm tivi rồi nói mất điện trong khi các thiết bị khác vẫn hoạt động bình thường rồi xem phản ứng của chúng.
Trò đùa ngày 1 tháng 4 dành cho bạn bè
1. Thay thế phần kem giữa bánh Oreo bằng kem đánh răng rồi mời bạn bè thưởng thức.
2. Phết một lớp kem lên phần đầu lọ lăn khử mùi của người mà bạn muốn trêu chọc.
3. Nhắn tin với người bạn thân của mình rằng: Tao thích mày!
4. Các chàng trai hãy giả vờ thú nhận với bạn gái rằng mình bị “gay” và xem phản ứng của cô ấy.
5. Nhúng ngòi bút bi mới của đồng nghiệp vào lọ sơn móng tay và sau đó họ sẽ không hiểu chuyện gì xảy ra khi mới mua chiếc bút bi này.
6. Đặt một chút bột mì lên quạt trần rồi nhờ ai đó bật lên, còn bạn thì đi ra ngoài.
7. Đảo ngược màn hình máy tính và hướng di chuột của đồng nghiệp rồi xem phản ứng của họ.
8. Thay đổi ngày sinh nhật của chính mình trên Facebook thành ngày 1/4. Khi mọi người gửi lời chúc mừng đến bạn thì hãy chuyển sang trạng thái “cá tháng Tư”.
9. Dán một tờ giấy lên máy photocopy rằng: Máy này có thể hoạt động bằng giọng nói.
10. Giả vờ tặng quà đắt tiền cho bạn bè nhưng thực chất bên trong chỉ toàn là củ khoai tây, hình dán, giấy ăn…
11. Thêm một vài giọt phẩm màu vào đáy ly ngũ cốc, khi bạn bè đổ sữa vào ly, họ sẽ thấy điều khác thường.
12. Đổ một ít bột vào vòi sen tắm để đổi màu nước và làn da của người mà bạn muốn trêu đùa trong ngày nói dối này.
13. Khi gặp bạn bè, bạn hãy trêu họ bằng cách nói “Bạn chưa đóng cúc áo kìa”.
14. Lén dán một hình sticker lên áo của người mà bạn muốn trêu và người đó sẽ đi ra ngoài với bộ dạng đó.
15. Đặt một chiếc quần và đôi giày vào nhà vệ sinh giống như có người đang ở bên trong. Cả ngày hôm đó người ấy sẽ phải nhịn đi toilet.
Trên đây là một số thông tin về ngày cá tháng tư là gì, nguồn gốc của ngày cá tháng tư, hay các phong tục thú vị của ngày cá tháng tư tại các quốc gia trên thế giới mà Mầm Non Ánh Dương muốn chia sẻ đến bạn đọc. Mầm Non Ánh Dương mong rằng bạn đã nắm rõ và có thêm nhiều trò đùa để “trêu đùa” mọi người trong ngày 1 tháng 4 này nhé. Cảm ơn bạn đã quan tâm theo dõi bài viết của Mầm Non Ánh Dương.
Bản quyền bài viết thuộc trường Mầm Non Ánh Dương. Mọi hành vi sao chép đều là gian lận.
Nguồn chia sẻ: Trường Mầm Non Ánh Dương (mamnonanhduongvt.edu.vn)
